|
Gniezno:
Jednym z najcenniejszych zabytków sztuki romańskiej w Polsce są odlane w brązie tzw. Drzwi Gnieźnieńskie, datowane na ostatnią ćwierć XII w. Drzwi podzielone są na 18-cie pól, po 9 na każdym skrzydle, i przedstawiają historię życia i męczeńskiej śmierci św. Wojciecha, strona lewa przedstawia żywot św. Wojciecha do chwili przybycia na ziemie polskie, prawa przedstawia jego działalność misyjną.
Żywot św. Wojciecha przedstawiają kolejno sceny: narodziny Wojciecha, ofiarowanie chorego Wojciecha w kościele w Libicach, oddanie Wojciecha na naukę do szkoły katedralnej w Magdeburgu, świętego zatopionego w samotnej modlitwie, wyniesienie Wojciecha na tron biskupi, egzorcyzmy świętego nad opętanym, objawienie się Chrystusa świętemu podczas snu, cud z dzbankiem podczas pobytu Wojciecha na Awentynie. Działalność misyjną przedstawiają sceny: przybycie Wojciecha do kraju Prusów, chrzest Prusów, kazanie, ostatnia msza, męczeństwo, wystawienie zwłok, wykupienie zwłok przez króla Bolesława Chrobrego, przeniesienie relikwii świętego z Prus, złożenie do grobu ciała św. Wojciecha.
Skrzydła drzwi nie są równej wielkości, lewe - odlane w jednym kawałku ma wymiary 328x84 cm, prawe - powstało ze zlutowania 24 części i jest nieznacznie mniejsze, ma 323x83 cm. Krawędzie obu skrzydeł ozdabia bogaty ornament roślinny, w który wpleciono postaci ludzkie, gady, twory fantastyczne, ptaki i zwierzęta. Na obu skrzydłach umieszczono antaby w kształcie lwich głów. Ślady po kołkach wskazują, że drzwi były pierwotnie przymocowane do drzwi drewnianych. Badania przeprowadzone w latach pięćdziesiątych pozwalają przypuszczać, że drzwi wykonano w Polsce za czasów Mieszka Starego. Zgodnie z inskrypcjami umieszczonymi pod lewą antabą można przypuszczać, że wykonawcą drzwi był pochodzący z Francji albo z Włoch mistrz Piotr.
Strzelno:
Budowę romańskiej bazyliki pw. św. Trójcy i klasztoru norbertanek rozpoczęto w 1175 r., a zakończono w 1210 r. W 1216 roku świątynia została konsekrowana przez biskupa kujawskiego Bartona. We wnętrzu znajduje się siedem kolumn romańskich, w tym dwie pokryte płaskorzeźbami, unikatowe na skalę światową, datowane na II połowę XII w. i początek XIII w. Unikatowe dlatego, że na świecie są jeszcze tylko w dwóch miejscach podobne kolumny: w katedrze św. Marka w Wenecji (Włochy) i w katedrze św. Jakuba w Santiago de Compostella (Hiszpania). Jedna z kolumn wyobraża personifikację cnót, zatem wszystkie postacie symbolizują dobre cechy człowieka, mówią jak mamy czynić, aby po śmierci trafić do nieba. Natomiast druga kolumna przedstawia personifikację przywar – wady i grzechy ludzkie, czyli jak nie mamy postępować, by nie trafić do piekł. Na jednej i drugiej kolumnie jest po 18 postaci, w trzech kondygnacjach oddzielonych ornamentem roślinnym. Każda z tych rzeźb jest inna, posiada własny atrybut, za pomocą którego można rozpoznać symboliczne jej znaczenie. Treści zawarte w kolumnach mają wyraźne cechy wychowawcze, zwłasza dla ludzi sprzed wieków, nie potrafiących czytać i pisać.
Współcześnie główne wejście do świątyni znajduje się od strony zachodniej, ale norbertanki wchodziły od strony klasztoru, czyli z północnej strony. Północny portal od wnętrza świątyni jest zamurowany, doskonale jest za to widoczny z drugiej strony, aby go zobaczyć trzeba przejść do muzeum Ottona i Bolesława, przylegającego do świątyni, znajdującego się w pomieszczeniach poklasztornych. Nad tym pierwotnym wejściem znajduje się tympanon, przedstawiający gołębicę wyrytą w znaku ryby, Chrystusa z księgą siedzącego na łuku tęczowym depczącego zło pod postaciami smoka i lwa, ewangelistów: Marka z głową lwa i Łukasza z głową wołu, półpostaci świętych: Piotr z kluczami i Paweł z księgą. Całość tympanonu zdobi motyw roślinny wyrastający z paszczy lewiatanów. Wejście północne pozbawione jest drzwi.
Drzwi:
Swego czasu dokonano pomiaru portalu północnego w Strzelnie. Wówczas okazało się, że jego wymiary pasują idealnie do ... Drzwi Gnieźnieńskich. Zgadzają się rozmiary, miejsca po zawiasach i po belce ryglującej, a nawet charakterystyczne zarysowania. Czas powstania Drzwi Gnieźnieńskich jest identyczny jak romańskich kolumn w kościele św. Trójcy. Jak pisałam wcześniej, na każdej kolumnie jest 18 postaci i tyle samo jest scen z życia i śmierci św. Wojciecha na Drzwiach Gnieźnieńskich. Motywy roślinne ze strzeleńskich kolumn są identyczne z tymi na Drzwiach.
Na podstawie tych przesłanek wysunięto teorię, iż ten największy zabytek sztuki romańskiej nie był pierwotnie przeznaczony dla gnieźnieńskiej katedry, ale miał właśnie znaleźć swoje miejsce w północnym portalu kościoła norbertanek w Strzelnie. Niestety nie ma żadnego dokumentu pisanego, który potwierdzałby tę teorię, ale nie ma też dokumentu, który by tej teorii zaprzeczył. Jest pewne, że Drzwi Gnieźnieńskie pasują do romańskiej świątyni w Strzelnie, a nie można udowodnić, że wykonano je dla gnieźnieńskiej katedry, gdyż z pierwotnej romańskiej katedry zachowały się tylko fundamenty. Przed laty zamierzano otworzyć wejście północne strzeleńskiej świątyni, arcybiskup gnieźnieński podobno wyraził nawet zgodę na umieszczenie kopii Drzwi Gnieźnieńskich w portalu, ale przy tej północnej ścianie stoi zespół pięciu połączonych ze sobą barokowych konfesjonałów z 1741 roku – najcenniejszych tego typu w Polsce, których nie można przenieść z powodu braku innej dostatecznie dużej ściany.
Wykład:
W 2008 roku w Muzeum Początków Państwa Polskiego odbył się wykład dr Adama Soćko z Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Adama Mickiewicza pt. "Romański klasztor norbertanek w Strzelnie na Kujawach - problemy, zagadki, interpretacje". Po wykładzie dr Soćko otrzymał pytanie dotyczące teorii, że Drzwi Gnieźnieńskie miały być przygotowane pierwotnie nie do gnieźnieńskiej bazyliki, ale właśnie do klasztoru w Strzelnie. Dr Soćko nie uznał jednak tej teorii za wiarygodną, stwierdzając, że bogactwo przedstawień ikonograficznych Drzwi, zamożność tej fundacji oraz poświecenie jej w całości postaci św. Wojciecha to niemal pewne dowody, jego zdaniem, na wykonanie tego dzieła specjalnie dla gnieźnieńskiej świątyni.
Na zakończenie:
Pozwolę sobie niezgodzić się ze stwierdzeniem, że 'zamożność fundacji (...) to niemal pewne dowody na wykonanie tego dzieła specjalnie dla gnieźnieńskiej świątyni'. Wiadomo, że klasztor Panien Norbertanek należał do najzamożniejszych klasztorów w Wielkopolsce, a więc mógł pozwolić sobie na tak kosztowną inwestycję. Norbertanki pobierały dochody ze Strzelna, dziesięcinę z wielu okolicznych wsi i młynów, niejedna też bogate wniosła wiano. Prócz tego kilkanaście wiosek było ich własnością. Uposażenie więc klasztoru było bardzo duże. Dopiero od r. 1308 (XIV w.) zaczął nieco szczupleć majątek klasztorny, ale to już czasy późniejsze, gdyż Drzwi Gnieźnieńskie, jak napisałam wyżej, datowane są na ostatnią ćwierć XII w.
_________________
Marzena
Szukam:Zgórski,Jankowski,Musiałowski,Wojtasik,Gabryszak,Andrzejczak,Szulczewski,Woźniak,Gryger (Gregier),Kuraszkiewicz,Grzeszkiewicz (Grzeszkowiak),Leśniewicz,Walczak,Orłowski,Tarnecki,Wiśniewski (były powiat Strzelno,okolice Skulska i Wilczyna)
|
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
