|
Wojciech Łysiak w swojej książce pt. Ludowa wizja przeszłości. Historyzm folkloru Wielkopolski opisuje jedno z ciekawszych, lecz mniej znanych podań, jakie miało zachować się wśród mieszkańców naszego powiatu.
Dawno, dawno temu na terenie pomiędzy Obornikami, Rogoźnem i Murowaną Gośliną miał grasować ród Gapów, którzy napadali na mieszkańców powiatu obornickiego i podróżnych rabując ich dobytki. Następnie z przywłaszczonymi skarbami ukrywali się pośród lasów oraz bagien ziemi obornickiej. Ich działalność była na tyle dokuczliwa, że wpisała się w ludową pamięć, która przetrwała przez wiele następnych dziesięcioleci. Upływ czasu spowodował jednak, że dzisiaj jest to już mniej znane podanie. Każda legenda zawiera w sobie cząstkę prawdy, a ród Gapów faktycznie żył niedaleko Obornik i w odróżnieniu od wielu innych polskich zbójników ich przedstawiciele to postacie historyczne.
Podanie o rozbójnikach pochodzi z XIX wieku i odnosi się bezpośrednio do działalności Jana (seniora) i Jana (juniora) oraz Szymona Gapów w I połowie XIX wieku.
Jan Gapa (senior) urodził się około 1763 roku i pochodził z Potrzanowa, gdzie był gospodarzem. Dnia 17 marca 1813 roku Sąd Policji Poprawczej wydał za nim list gończy, w którym informował, że mężczyzna ten zbiegł dnia 23 lutego 1813 roku z Poznania, gdzie wykonywał pracę w postaci uprzątania błota na ul. Wronieckiej.
Jan Gapa:
Gazeta Poznańska 1813.04.24 Nr33 (ucieczka od pracy w Poznaniu)
------------------------------------------------------------------------------------------------
Jan Gapa (junior) był synem Jana Gapy, gospodarza z Potrzanowa, który urodził się w 1809 roku. Mężczyzna ten był dobrze znany policji za liczne kradzieże i rozboje, których dokonywał na terenie powiatu obornickiego. Za swoją przestępczą działalność był jednym z najczęściej poszukiwanych listami gończymi kryminalistów. Dodatkowo jego „przygody” uzupełniały liczne i fantastyczne ucieczki z rąk służb policyjnych. Dowiadujemy się o nim już w 1829 roku, kiedy liczył 20 lat. Władza policyjna donosiła, że już po raz trzeci odebrano mu skradzione konie. W piśmie z dnia 19 marca 1829 roku znaleziono u niego karo-gniadą dziesięcioletnią klacz oraz jasnokasztanowego wałacha, również dziesięcioletniego. Zwierzęta zostały odstawione do Rogoźna, gdzie opiekowała się nimi szynkarka Marquardt. Władza policyjna prosiła o kontakt właściciela do 28 kwietnia 1829 roku. W przeciwnym razie konie miały zostać sprzedane, a pieniądze zasilą skarb. W II połowie 1830 roku w wieku 21 lat ponownie dokonał kradzieży koni, za co został aresztowany. W czasie transportu pomiędzy Studzieńcem a wsią Łoskoń zdołał uciec w głąb lasu, za co był poszukiwany listem gończym wydanym dnia 5 listopada 1830 roku przez Królewski Pruski Sąd Pokoju w Rogoźnie. Niedługo potem został jednak schwytany i osadzony w areszcie, z którego dnia 10 stycznia 1831 roku udało mu się uciec wraz z 4 innymi kryminalistami poprzez zrobienie wyłomu w murze! Tego samego dnia wydano za nim kolejny list gończy. Jana Gapę ujęto na początku lutego 1831 roku i osadzono w więzieniu. Następnie próbowano osadzić go w więzieniu w Toruniu, jednak zbiegł z transportu w Pobiedziskach, prawdopodobnie w marcu 1832 roku. Niedługo potem wystawiono list gończy za zbiegiem.
Dnia 26 maja 1832 roku za Janem Gapą wydano kolejny list gończy. Jego wspólnikiem był Tomasz Nowicki z Długiej Gośliny. W tym czasie mężczyźni byli podejrzani o dokonywanie kolejnych kradzieży i rozbojów w powiecie obornickim. Jan Gapa nosił charakterystyczny okrągły kapelusz, a Tomasz Nowicki „polską czapkę z siwym barankiem”.
W liście gończym wydanym przez Królewski Inkwizytoriat w Poznaniu z dnia 12 czerwca 1843 roku możemy przeczytać, że Jan Gapa był wyznania katolickiego, posługiwał się językiem polskim i w wieku 34 lat mierzył około 170 cm wzrostu i był tęgiej budowy ciała. Miał podłużną twarz, okrągłą brodę, ciemne brwi i włosy, zakryte czoło, oczy koloru szarego, podłużny nos i proporcjonalne usta. Posiadał również zarost koloru jasnobrunatnego, pełne uzębienie i zdrową cerę. Do najważniejszych cech charakterystycznych należały dwie blizny tj. na dolnej wardze oraz u lewej ręki na palcu wskazującym, co było wynikiem poważnego skaleczenia.
Jan Gapa był często poszukiwany listem gończym. Przez ten czas nie raz go aresztowano i odwożono do więzienia m.in. do Torunia, jednak często udało mu się uciekać z transportu uchylając się tym samym od wyroku. Po jednej z takich ucieczek w nocy z 6 na 7 kwietnia 1843 roku miał dokonać kolejnej kradzieży u owczarza Müllera w Radojewie za co wystawiono kolejny list gończy. Władza policyjna donosiła, że przed samymi świętami wielkanocnymi w 1843 roku podobno wrócił do Potrzanowa i przebywał w okolicy swojego miejsca zamieszkania. Zarządzono wówczas, aby wszystkie służby cywilne oraz wojskowe zwracały uwagę na osobę Jana Gapy i w chwili jego odnalezienia natychmiast go aresztowały i odstawiły do władz sądowych. W 1849 roku Jan Gapa został aresztowany we Wągrowcu i miał być przetransportowany w obstawie czterech funkcjonariuszy do Rogoźna. Dnia 8 lutego 1849 roku w pobliżu Bolechowa na konwój napadło 6 chłopów, z których 3 było uzbrojonych w pistolety, a Jan Gapa został odbity. Dnia 22 lutego 1849 roku Królewski Inkwizytoriat w Poznaniu ponownie wystawił za zbiegiem list gończy.
Jan Gapa:
Oeffentlicher Anzeiger. 1829.03.24 Nro.12 (odebranie koni)
Oeffentlicher Anzeiger. 1830.11.09 Nro.45 (list gończy za Gapą)
Oeffentlicher Anzeiger. 1831.01.18 Nro.3 (ucieczka z aresztu)
Oeffentlicher Anzeiger. 1831.02.22 Nro.8 (ujęcie Jana Gapy)
Oeffentlicher Anzeiger. 1832.04.10 Nro.15 (ucieczka pod Pobiedziskami)
Oeffentlicher Anzeiger. 1832.06.05 Nro.23 (z Tomaszem Nowickim)
Oeffentlicher Anzeiger. 1843.06.22 Nro.25
Oeffentlicher Anzeiger. 1849.03.06 Nr.10
------------------------------------------------------------------------------------------------
Szymon Gapa urodził się około 1798 roku i również pochodził z Potrzanowa. Znany był służbom policyjnym za liczne kradzieże i rozboje na terenie powiatu obornickiego. W 1838 roku współpracował z Jakubowskim. W tym samym roku został aresztowany w Wągrowcu.
O Szymonie Gapie dowiadujemy się z listu gończego wystawionego przez Królwsko-Pruski Inkwizytoriat w Poznaniu z dnia 24 maja 1833 roku. Mężczyzna urodził się w Budziszwie (obencie Budziszewko) w roku 1798, lecz przebywał w Potrzanowie. Za „gwałtowną kradzież” otrzymał karę 80 batów i trzy lata więzienia w „Domu Poprawy”, lecz w maju 1833 roku zdołał wraz z innym skazanym Janem Christianem Weberem alias Gottliebem Schultzem uciec. Szymon Gapa był osobą wysoką liczącą 5 stóp i 3 cale, włosy koloru blond zakrywające czoło, czarne brwi oraz niebieskie oczy. Miał również czarnego wąsa, twarz i brodę okrągłą. Był średniej budowy i miał bladą cerę. Mężczyźni zostali jednak schwytani w kilka dni po ucieczce, a o fakcie tym poinformował Królwsko-Pruski Inkwizytoriat w Poznaniu dnia 29 maja 1833 roku. Szymon Gapa za kradzież został skazany na 3 lata pozbawienia wolności, a karę miał odbyć we Wschowie. W nocy z dnia 20 na 21 listopada podczas postoju i noclegu w Stęszewie zdołał zbiec, a następnego dnia wydano list gończy, który został opublikowany w Publicznym Donosicielu z dnia 3 grudnia 1833 roku nr 49. Informacja o zbiegu była podawana w kolejnych dwóch numerach, tj. 50. i 51. do 17 grudnia 1833 roku.
Szymon Gappa:
Oeffentlicher Anzeiger. 1833.05.28 Nr 22 (ucieczka z Gottliebem Schultzem)
Oeffentlicher Anzeiger. 1833.06.04 Nr 23 (ujęcie Gapy i Schultza)
Oeffentlicher Anzeiger. 1833.12.03 Nr 49 (ucieczka Gapy z transportu w Stęszewie)
Oeffentlicher Anzeiger. 1833.12.10 Nr 50 (ucieczka Gapy z transportu w Stęszewie)
Oeffentlicher Anzeiger. 1833.12.17 Nr 51 (ucieczka Gapy z transportu w Stęszewie)
Oeffentlicher Anzeiger, 1838, nr 18 (ucieczka Gappy i Jakubowskiego)
Oeffentlicher Anzeiger, 1838, nr 23 (aresztowanie Szymona Gappy i wykaz rzeczy skradzionych)
------------------------------------------------------------------------------------------------
Czy posiadacie Państwo może jakieś dodatkowe informacje odnośnie ww. Gapów z Potrzanowa?
_________________
pozdrawiam
Tomek
Poszukuję nazwisk: Darna/Dorna, Giermata, Gromala, Kajpust, Koput/Kaput, Majcherczyk, Mizera, Nowiccy, Pawlisiak, Pietrzak, Ratajczak, Sępek, Skarbek, Srebro, Tecław, Turek, Wałęga, Węgrzak.
Ostatnio edytowano 20 kwi 2017, 17:35 przez tomasz1989, łącznie edytowano 1 raz
|
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
