Zima tysiąclecia, która wywołała wielki głód. W 1709 r. zamarzła cała Europa
Zima tysiąclecia nazywana Wielkim Mrozem lub Wielką Zimą była z całą pewnością najbardziej mroźną zimą w całym tysiącleciu. Temperatura na południu Francji wynosiła nawet -23,2 st. C. Zimę odczuły nawet Portugalia i Włochy, czyli kraje o ogólnie łagodnym klimacie. Chłód spowodował ogromne straty w uprawach, kryzys gospodarczy, wielki głód, a także zmienił bieg wojny.
Zima 1709 r. w Anglii
Fala zimna, która doprowadziła do niespotykanych w Europie Zachodniej mrozów, rozpoczęła się w okolicach Święta Trzech Króli roku 1709.
William Derham, angielski astronom i proboszcz w kościele św. Wawrzyńca w Upminster, prowadził obserwacje meteorologiczne. Nocą 5 stycznia zanotował najniższą temperaturę w historii prowadzonych przez siebie pomiarów. Wyniosła ona aż -12 st. C, co w klimacie Wysp Brytyjskich jest niezwykle silnym mrozem. Derham zapisał wówczas, że był to największy mróz w pamięci człowieka. Oczywiście są regiony świata, gdzie taka temperatura nikogo nie dziwiła, ale tak niska temperatura w podlondyńskim Upminster musiała szokować ówczesnych mieszkańców Anglii.
Zamarzła Tamiza, stając się miejscem, na którym tysiące londyńczyków spotykało się towarzysko i jeździło na nartach. Po trzech miesiącach przyszło ocieplenie, a wraz z nim powódź. W efekcie w 1709 r. dochód na mieszkańca Anglii spadł o 20-30 proc.
Zima 1709 r. we Francji
Jeszcze niższe temperatury zostały zanotowane we Francji. W Marsylii, która leży nad Morzem Śródziemnym, 8 stycznia zanotowano spadek temperatury z 8,5 st. C do -11,2 st. C, co pokazuje gwałtowność zjawiska. Kilka dni później, 11 stycznia, temperatura spadła już do -17,5 st. C. W Montpellier, które leży 10 km od wybrzeża Morza Śródziemnego, temperatura była także bardzo niska i wynosiła -16,1 st. C.
Natomiast w Bordeaux, położonym ok. 100 km od Oceanu Atlantyckiego, od 10 do 22 stycznia temperatura każdego ranka wynosiła około -18 st. C, a spadała okresowo do -23,2 st. C. Zamarzła także rzeka Garonna, która przepływa przez Bordeaux. W domach zamarzła woda, nawet w pobliżu palenisk temperatura była niska. Zamarzło również wino w beczkach.
Wielki Mróz nie ominął również Paryża. Tam dokładne pomiary temperatury prowadzili botanik Louis Morin de Saint-Victor oraz astronom Philippe de La Hire. Średnia temperatura w styczniu we francuskiej stolicy w 1709 r. wyniosła -3,7 st. C. Dla porównania średnia temperatura dla Paryża w styczniu obecnie wynosi ok. 3,5 st. C. Zimno nie opuszczało Paryża od 6 do 24 stycznia. W tym okresie temperatura spadała nawet do -18 st. C.
Tak niskie temperatury spowodowały, że w okolicach Awinionu zamarzła rzeka Rodan. Z kolei w Grasse, leżącym na Lazurowym Wybrzeżu, zamarzły drzewa oliwne i trzeba było je wyciąć. Podobny los spotkał drzewa oliwne w Mas-Cabardès w Oksytanii. Uszkodzeniu uległa także inna roślinność, w tym w szczególności uprawy zbóż i winorośli.
Francuski archiwista, Armand Bénet, opisując zimę w 1709 r., napisał, że 6 stycznia zerwał się północy wiatr, który spowodował przenikliwe zimno. Mróz był tak silny, że ziemia, przesiąknięta deszczami, zamarzła na głębokość trzech stóp w przeciągu zaledwie dwudziestu czterech godzin. Zimno trwało z taką surowością przez siedemnaście dni. W tym czasie nawet rzeka w Mâcon zamarzła niemal na całej głębokości. Z tego okresu zachował się list, który do ciotki w Niemczech napisała Elżbieta Charlotta z Palatynatu, księżna orleańska. Napisała w nim, że nigdy nie widziała takiej zimy.
Zima 1709 r. w innych krajach Europy
W Berlinie temperatura w nocy z 9 na 10 stycznia spadła do -16,6 st. C. Nawet gorące źródła Akwizgranu zamieniły się w lód.
Częściowo zamarzło także Morze Północne, umożliwiając przejście po morzu z Danii do Szwecji. Zamarzło Morze Bałtyckie, dzięki czemu można było podróżować saniami z Polski do Szwecji.
Zima nie ominęła także Włoch. Zamarznięciu uległa Laguna Wenecka, stając się miejscem zabaw dla mieszkańców Wenecji. W mieście temperatura spadła do -17 st. C. W regionie Emilia-Romania wymarzły jabłonie, śliwki, orzechy i wiśnie.
Statki zostały uwięzione w oblodzonych śródziemnomorskich portach, takich jak Genua i Marsylia. Zamrożone zostało nawet ujście Tagu w Lizbonie.
Zima a wojna
Bitwa pod PołtawąBitwa pod Połtawą - Domena publiczna / Polski portal historyczny - historia.org.pl
W 1709 r. pod Połtawą doszło do rozstrzygającego starcia pomiędzy Rosją a Szwecją w trwającej wojnie północnej. Bitwę wygrała armia rosyjska. Zwycięstwo dało Rosji dostęp do Morza Bałtyckiego, co tylko wzmocniło ją gospodarczo, a sukcesy militarne rozbudziły jej dążenia do powiększania swojego terytorium. Wpływ na porażkę szwedzkiego króla miała także zima. Piotr I zawdzięczał swoje zwycięstwo po części zimie, która poważnie osłabiła zdyscyplinowaną i doświadczoną armię szwedzką.
Zima spowodowała także opóźnienie działań wojennych podczas wojny o sukcesję hiszpańską.
Wielki głód w 1709 r.
Skutkiem tak mroźnej zimy był wielki głód w 1709 r. Zniszczenie plonów doprowadziło do gwałtownego wzrostu cen zbóż. Mieszkańcy wsi nie byli w stanie zebrać plonów dla zaspokojenia swoich potrzeb, a z kolei wysokie ceny uniemożliwiały zakup zboża mieszczanom. Cena zboża wzrosła ponad dziesięciokrotnie w porównaniu z 1708 r. Zła sytuacja na rynku rolnym wywołała także kryzys gospodarczy. Chcąc ratować sytuację, król Francji zwolnił z ceł importowych zboże przywożone do Francji. Zwiększono opodatkowanie najbogatszych Francuzów, a gminy zmuszano do organizowania pomocy żywnościowej dla najbiedniejszych. Ukrywającym zapasy zboża grożono ciężką karą pracy na galerach.
Mimo to we Francji na skutek mrozu i głodu w 1709 r. zmarło około 600 tys. ludzi. Dodatkowo trwała wówczas wojna o sukcesję hiszpańską, która pogarszała sytuację ludności w zachodniej Europie.
Co wywołało Wielki Mróz?
Wielki Mróz był najzimniejszą zimą w Europie w historii. Nigdy nie zanotowano tak mroźnego stycznia w historii zachodniej Europy. Jego przyczyna wciąż stanowi zagadkę dla naukowców. Jedna z hipotez wskazuje, że w 1709 r. miała miejsce zima wulkaniczna, spowodowana wcześniejszymi erupcjami kilku wulkanów: Teide (na Wyspach Kanaryjskich), Santorini (we wschodniej części Morza Śródziemnego) i Wezuwiusz (w pobliżu Neapolu). Druga z hipotez koncentruje się wokół zjawiska nazywanego Minimum Maundera, czyli okresu mniejszej liczby plam słonecznych. Niemniej nadal brak pewnych ustaleń o przyczynach wielkiej zimy w 1709 r
Źródło:
https://www.onet.pl/informacje/historiaorg/zima-tysiaclecia-ktora-wywolala-wielki-glod-w-1709-r-zamarzla-cala-europa/krqh8vf,30bc1058
Zaloguj
Zarejestruj
FAQ
Szukaj
