Wielkopolskie Towarzystwo Genealogiczne GNIAZDO

http://ioh.pl/artykuly/pokaz/oznaczenia ... pach,1053/
oznaczenia na IXX - wiecznych mapach
Autor: Marcin Hlebionek

Ustalenia w sprawie stosowania jednolitych sygnatur na mapach topograficznych i geometrycznych, planach i szkicach na podstawie uchwały Centralnego Dyrektorium Pomiarów w Państwie Pruskim z 20 grudnia 1879 z uwzględnieniem poprawek wprowadzonych uchwałami z 16 grudnia 1882 roku i 12 grudnia 1884 roku.

Wprowadzenie
Truizmem będzie stwierdzenie, że mapa jest systemem znaków. Celem tego systemu jest przedstawienie treści mapy w taki sposób, by stanowiła ona jednolitą całość, a przy tym każdy z przedstawianych przez nią tematów był jasny i czytelny1.
Odwzorowując rzeczywistość kartograf posługuje się zatem pewnego rodzaju kodem. Dlatego też rysunek mapy sam w sobie nie znaczy jeszcze nic, o ile nie zawiera legendy objaśniającej dany problem2. Legendę powinna charakteryzować kompletność, czyli wymóg objaśniania wszystkich znajdujących się na mapie oznaczeń, poprawność, na którą składają się przede wszystkim dwa aspekty: powtarzalność znaków dotyczących tego samego zjawiska oraz właściwa wielkość oznaczeń, ale też rzeczowe i poprawne wyjaśnianie oznaczeń, wreszcie celowość, przejrzystość i zrozumiałość oraz czytelność i piękno3.
Sposób przedstawienia licznych elementów kodujących informacje, w taki sposób, by sprawiały wrażenie zwartej całości, pomyślanej tak, by odpowiadać określonemu celowi, musi wychodzić z założeń których horyzont ogranicza z jednej strony matematyka, z drugiej zaś sztuka4. Początkowo używane dość dowolnie, umowne znaki na mapach z czasem ulegały coraz większemu ujednoliceniu5.
Ich standaryzacja wiązała się z rozwojem i centralizacją prac kartograficznych w poszczególnych państwach.
(....)


(Dla każdej z Tablic dołączono rysunki)

Tablica 1. Linie graniczne
Granica własności, granica rolna (upraw), ziemska i tym podobne
Sporne lub wątpliwe granice własnościowe
Zmieniona (zmieniająca się) linia graniczna
Nowopowstałe lub zmienione linie graniczne
Nieistniejące już linie graniczne
Koryta cieków
Koryta cieków podziemnych
Granice zalewów, granice cofki / podpiętrzenia i tym podobne. Istotne jest narysowanie linii w kolorze niebieskim
Warstwice
Granice bonitacyjne
Niesporne granice państw, obrębów, gmin i samodzielnych obszarów majątkowych (obwodów dworskich)
Sporne granice państw
Granice arkusza mapy
Granice łanów
Barwne oznaczenia granice własnościowe
Barwne oznaczenia nowopowstałych bądź zmienionych linii granicznych

Tablica 2. Barwy powierzchni ziemi użytkowej
Droga, kolej z uwzględnieniem korony skraju, krawędzi, brzegu nasypu lub jaru
Inne drogi (skarpy przy jarach, parowach i nasypach, wałach, jak i przy drogach)
Ścieżka o zmiennym położeniu
Grobla z drogą publiczną
Grobla bez drogi publicznej
Rzeka z oznaczonym kierunkiem nurtu
Staw, potok, struga, strumień, rów z oznaczonym kierunkiem [nurtu]
Zabudowania z dziedzińcem (np. Szkoła)
Cmentarz
Ogród, sad
Ziemia pod uprawę
Pastwiska
Teren bagienny, moczary, trzęsawisko
Torfiarnia
Wyrąb
Wrzosowisko
Piach
Wyrobiska tu: kamieniołom
Uwaga: Szczegółowe oznaczenia rodzaju wydobycia będą oznaczane kolorem czarnym np. „kamieniołom”, „ piaskownia”, „żwirownia” i tak dalej

Tablica 3. Obiekty topograficzne
Kamienie z oznaczeniami (np. słupki z numerami przy drogach)
Krzyż kamienny lub kapliczka, posąg świętego
Tablica ostrzegawcza, informacyjna
Drogowskaz
Telegraf optyczny
Słup dla telegrafu elektrycznego
Bariery
Latarnia uliczna
Pompa
Studnia
Słupek wskaźnikowy (znak żeglugowy)
Oznaczenia drzew
Czynne szyby (Szyby możliwe do wyrysowania w skali winny być dokładnie odwzorowane)
Szyby opuszczone
Otwory wiertnicze
Sztolnia
Lochsteine (kamienie naziemne rozgraniczające tereny wydobycia)
Wiatrak holenderski; powierzchnia gruntu zajmowana przez wiatrak holenderski ma być dokładnie zmierzona i oddana w skalina mapie
Wiatrak - koźlak
Most żelazny
Most łyżwowy (pontonowy)
fliegende Brücke – most latający (tratwa, zakotwiczona w środku nurtu powyżej przeprawy, wahadłowo kursująca między brzegami rzeki)
Przeprawa promowa
Seilfähre (Prom linowy przeciągany)
Przeprawa czółnem
Jaz
Most kamienny
Kładka, mostek
Młyn wodny
Most drewniany
W przypadku dużych mostów robi się osobne szkice. Na nich zaznaczone będą jego poszczególne elementy.

Tablica 4. Oznaczenia linii podziałów

Tablica 5. Przykłady stosowanie oznaczeń granic
a) na szkicach ręcznych
b) na mapach

Tablica 6. Znaki trygonometryczne i inne punkty pomiarowe, jak inne znaki pomiarowe


Przypisy:
1) A.H. Robinson, Koncepcja mapy, [w:] Koncepcja mapy. Wybór tekstów dla studentów geografi, opr. Z. Kozieł, Toruń 1998, s. 9.
2) A.A. Moles, Teoria informacji a przekaz kartogrficzny, [w:] Koncepcja mapy…, s 40.
3) V. Gaebler, Legenda map tematycznych - rozważania nad formą, [w:] Koncepcja mapy…, s. 28-29.
4) A. H. Robinson, Koncepcja mapy…, s. 9.
5) J. Szaflarski, Zarys kartografii, Warszawa 1955, s. 291nn.
6) Ibidem, s. 88.
7) B. Czechowicz, Historia kartografii śląska
8. XIII-XIXw., Wrocław 2004, s. 110.
# Dzieje instytucji zajmujących się pomiarami i rysowaniem map opracowano na podstawie: G. Krüger, J. Schnadt, Die Entwicklung der geodätischen Grundlagen für die Kartographie und die Kartenwerke 1810 - 1945, [w:] W. Scharfe, H. Scheerschmidt, erlin-Brandenburg im Kartenbild, Berliin 2000, s. 26nn (wersja elektroniczna: http://www.geobasis-bb.de/GeoPortal1/ produkte/verm_bb/pdf/201-schnadt.pdf [16.06.2006r.] lub: http://www.geog.fu-berlin.de/2bik/Inhalt/inhaltv.php3 [16.6.2006r.]).
9) P. Greiner, Militär – Topografische Karte Preussens – analiza na przyładzie sekcji z obszaru Górnego śląska z lat 1824-828, [w:] Katografia wojskowa krajów strefy bałtyckiej XVI-XXw., pod red. S. Alexandorwicza, Z. Karpusa, W. Rezmera, Toruń 1996, s. 120.
10) P. Greiner, Militär – Topografische Karte Preussens…, s. 120-121.
11) Owe wzorce zostały znowelizowane uchwałą Centralnego Dyrektorium Pomiarów z 12 XII 1882r.
12) Jak ogrody zob. § 5, nr 7.
13) Podstawowe ustalenie w tej sprawie zawiera postanowienie Centralnego Dyrektorium Pomiarów w Państwie Pruskim z 16 grudnia 1882r. , gdzie znajdują się również zmiany w stosunku do powyższych postanowień i dotyczących ich tablicy 8.

_________________
pozdrawiam Grażyna
bugakg@gmail.com

"Człowiek żyje tak długo, jak długo trwa pamięć o nim''